“Κορυφαία μορφή των πολιτιστικών πραγμάτων στη Λέσβο”
Αντίο Περικλή Μαυρογιάννη
«Να σκέπτεσαι σαν άνθρωπος δράσεως και να ενεργείς σαν άνθρωπος σκέψεως»
“Έφυγε” ο Περικλής Μαυρογιάννης, ο επίτιμος Πρόεδρος του Φιλοτεχνικού Ομίλου Μυτιλήνης (ΦΟΜ) “ο Θεόφιλος” και τέως Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ερασιτεχνικού Θεάτρου Αιγαίου (ΟΕΘΑ), ο άνθρωπος που ο Κώστας Μίσσιος την είχε αποκαλέσει κάποτε «κορυφαία μορφή των πολιτιστικών πραγμάτων στη Λέσβο», καθώς τόσο στον τομέα του Θεάτρου, όσο και σε διάφορες άλλες πτυχές καλλιτεχνικής έκφρασης, κυρίως της λογοτεχνίας και της ποίησης, αλλά και της ζωγραφικής άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του.
Φωτογραφία: Σε εκδήλωση για τον Γιώργο Γιαννουλέλλη, στον Φ.Ο.Μ, στις 9 Ιουνίου 1999 Διακρίνονται από αριστερά; Περικλής Μαυρογιάννης, Παντελής Αργύρης, , Παναγιώτης Σκορδάς, Γιάννης Καρανικόλας, Στρατής Φρατζέσκος, Γιάννης Ζερδελής. ( αρχείο Παναγιώτη Σκορδά)
Ο Περικλής Μαυρογιάννης γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου τού 1932 στη Μήθυμνα, ο Βενιαμίν από οκτώ συνολικά αδέλφια που έφεραν στον κόσμο οι γονείς του, Φώτης και Μαρία. Τα χρόνια που ήρθε στη ζωή ο μικρός Περικλής, ο χιώτικης καταγωγής πατέρας του εργαζόταν ως εφοριακός στη Μήθυμνα όσο η μητέρα του, που ήταν από τα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας, μεγάλωνε ένα… λόχο από παιδιά, μέσα στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν έως και τη δεκαετία τού ’50, τα οποία η οικογένεια έζησε στη Μυτιλήνη. «Ήταν θαύμα θεού το πώς επέζησε μια οικογένεια με τον πενιχρό μισθό ενός υπαλλήλου», λέει σήμερα ο Περικλής Μαυρογιάννης. «Ο πατέρας μου, όμως, ήταν πολύ θρήσκος, είχε πολλή πίστη και δύναμη και έτσι μας μπόλιασαν κι εμάς με δύναμη και ελπίδα.»
Ως μαθητής τελείωσε το δημοτικό στο Παρθεναγωγείο και πήγε γυμνάσιο στην Εμπορική Σχολή, που λειτούργησε για κάποια χρόνια στη Μυτιλήνη. Δεν κατάφερε, όμως, να εκπληρώσει το όνειρό του, που ήταν το να φοιτήσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και να υπηρετήσει την Εκκλησία ως ιερέας. Ακολούθησε, ωστόσο, με άλλο τρόπο το δρόμο που του υποδείκνυε η πίστη που είχε, τελειώνοντας το Εκκλησιαστικό Φροντιστήριο της Καλαμάτας. Ακολούθησαν οι σπουδές πάνω στις Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αλλά και αυτές της Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η στρατιωτική του θητεία διήρκεσε από τον Ιανουάριο του 1955 μέχρι και το Φεβρουάριο του 1956, ενώ όσο σπούδαζε ήταν ήδη διορισμένος στο Δημόσιο, στα Φορολογικά Δικαστήρια, που τότε ανήκαν στο Υπουργείο Οικονομικών. Ο διορισμός του είχε γίνει τον Ιούλιο του 1962 και απολύθηκε από τη θέση του τον Ιούλιο του 1997, έχοντας συμπληρώσει 35 χρόνια προϋπηρεσίας.
Η πρώτη επαφή με το θέατρο
Τα «Σκαλάκια», η ιστορική κεντρική γειτονιά της Μυτιλήνης όπου μεγάλωσε ως παιδί, δίπλα στο Παρθεναγωγείο, τον Άγιο Συμεών και τη «Χωράφα», υπήρξε καθοριστική για την πρώτη του επαφή με το θέατρο. Εκεί, μέσα σε χαλάσματα έπαιζε ατελείωτες ώρες μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του, μια «πανδαισία από παιχνίδια», που, εκτός από το ποδόσφαιρο με μπάλες από πανιά, τους γνωστούς πετροπόλεμους και άλλες μορφές… μάχης, περιελάμβαναν και εκείνα που ο ίδιος χαρακτηρίζει «καλλιτεχνικά» και «δημιουργικά». Μπερντέδες στήνονταν διαρκώς για τις παραστάσεις Καραγκιόζη που έπαιζε με τους φίλους του, αλλά και θεατρικά σκετς γεννιούνταν, μέσα από τις πρόβες που έκαναν οι παιδικές θεατρικές ομάδες της γειτονιάς, που έγραφαν διαλόγους και σενάρια και τα έπαιζαν στο… κοινό τους, μέσα σε γειτονιές όπου κάθε βράδυ έβγαιναν οι μανάδες να μαζέψουν τα παιδιά τους κι έπιαναν οι ίδιες το… κους-κους.
Αυτή ήταν και η αρχή για τη μακρόχρονη πορεία που χάραξε, από τα νεανικά του χρόνια κι έπειτα, στον τομέα της θεατρικής ζωής της πόλης. Έχοντας ενταχθεί σε
κάποιους από τους πολιτιστικούς συλλόγους της πόλης (τότε υπήρχαν το «Χριστιανικό Νεανικό Φως» του Αγίου Συμεών, η ομάδα της Αποστολικής Διακονίας, το «Μπουρίνι» και η «Χορωδία»), στα 15 του έπαιξε το «Νευρικό Κύριο», ενώ στα 18 του, με θεατρικούς συλλόγους ήδη να παράγουν σημαντικό έργο, ανέβαζε ο ίδιος θεατρικές παραστάσεις, όπως «Ο Φαταούλας» και ο «Φον Δημητράκης», έχοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η ίδρυση του ΦΟΜ…
Μεγαλώνοντας, άρχισε να νιώθει την ανάγκη να φύγει από τους κόλπους των ήδη υπαρχόντων ομάδων. Τότε, μέσα στη δεκαετία τού ’70, ήταν που αποφάσισε να ιδρύσει μαζί με άλλους θεατρόφιλους της γενιάς του αλλά και νεώτερους, το Φιλοτεχνικό Όμιλο Μυτιλήνης, γνωστό ως ΦΟΜ.
«Η ανάγκη που μας ώθησε στην ίδρυση του ΦΟΜ ήταν, πέρα από το ότι δεν μας εξέφραζαν πλέον πολιτιστικά τα υπόλοιπα σωματεία της πόλης, και το ότι από τη Μυτιλήνη απουσίαζε ένα καθαρά φιλοτεχνικό σωματείο, ιδιαίτερα στον εικαστικό, φιλολογικό και λαϊκό-παραδοσιακό χώρο», εξηγεί ο Περικλής Μαυρογιάνης. «Φιλοδοξία μας ήταν να υπάρξει ένας νέος σύλλογος, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με ποικιλόμορφες δραστηριότητες στα Γράμματα και τις Τέχνες, μια πολυφωνική πολιτιστική έκφραση.»
Ο ΦΟΜ ιδρύθηκε το 1977 και πρωτοστεγάστηκε στην προκυμαία της Μυτιλήνης, στο παραδοσιακό διατηρητέο κτήριο του αείμνηστου Γρηγόριου Ρουσέλλη. Εκεί ιδρύθηκε το Στούντιο Θεάτρου του, η Σχολή Ζωγραφικής και η Βυζαντινή Χορωδία του. Το 1990 μεταστεγάστηκε στον τρίτο όροφο ενός παραδοσιακού διατηρητέου τριωρόφου, στη γωνία Ίμβρου και Σαμοθράκης, όπου και στήθηκε το «Θέατρο του ΦΟΜ», το οποίο εγκαινίασε στις 26 Μαρτίου τού 1995 ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού, Νίκος Σηφουνάκης. Αξιοποιώντας τους ζεστούς χώρους του κτηρίου, αλλά και το δυναμικό των μελών του, ο Όμιλος έχει παίξει έκτοτε πολύ σημαντικό ρόλο στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της πόλης.
Ο ΦΟΜ πρώτος σύλλογος που τίμησε τον Οδυσσέα Ελύτη
Ένα από τα πράγματα για τα οποία καμάρωνε ο Περικλής Μαυρογιάννης είναι ότι ο ΦΟΜ υπήρξε ο πρώτος σύλλογος στη χώρα που τίμησε τον Οδυσσέα Ελύτη, λίγο μετά το θάνατό του, πραγματοποιώντας ένα «τρίπτυχο» αφιερωμάτων τις χρονιές 1996, 1997 και 1999 (η πρώτη υπό την αιγίδα του τότε Δήμου Μυτιλήνης, η δεύτερη με την υποστήριξη της πρώην Νομαρχίας Λέσβου και η τρίτη υπό την αιγίδα του πρώην Υπουργείου Αιγαίου). Ποιήματα του μεγάλου Λέσβιου ποιητή διαβάστηκαν από σημαντικούς εκπροσώπους του πνευματικού κόσμου του νησιού, ενώ ειδικός προσκεκλημένος της εκδήλωσης του 1996 ήταν ο ποιητής, φιλόλογος, μεταφραστής και διευθυντής «Κουλτούρας» στην πόλη Σόλνα της Σουηδίας, Ίνγκεμαρ Ρέντιν , που, έχοντας υπάρξει φίλος του Ελύτη, απήγγειλε το συγκινητικό ποίημα που ο ίδιος είχε γράψει την επομένη του θανάτου του. Άνθρωποι της τέχνης, όπως ο Στρατής Πασχάλης, ο Δημήτρης Καταλειφός και ο Λάκης Παπαστάθης, αλλά και ο Γιώργος Κουρουπός, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου και ο Σπύρος Σακκάς, ήταν οι εκλεκτοί ομιλητές των άλλων δύο εκδηλώσεων.
Ομοσπονδία Ερασιτεχνικού Θεάτρου Αιγαίου
Το Δεκέμβριο του 2000, ο Περικλής Μαυρογιάννης ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη και ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ερασιτεχνικού Θεάτρου Αιγαίου, που ξεκίνησε ως ιδέα μέσα από τις συναντήσεις που πραγματοποιούσαν οι θεατρικές ομάδες των νησιών. Στόχος της, να παρουσιάζεται η θεατρική δουλειά κάθε ομάδας, να καταθέτουν οι ερασιτέχνες ηθοποιοί το «περίσσευμα» της παθιασμένης για το θέατρο αγάπης τους και να φέρουν στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά τη «δροσάτη φλόγα του Θεατρικού Λόγου και Πράξης».
Η συνεισφορά στη λογοτεχνία
Η λογοτεχνία και η ποίηση έχουν να παίξουν κι αυτές ένα σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Το 1969 κυκλοφόρησε η συλλογή ποιημάτων του «Από τη Δύση με δέηση», ενώ ακολούθησε το 1972 το ποιητικό αφήγημα «Ερημίτες» και το 1973 η ποιητική συλλογή «Οδοιπορίη».
Τα ποιήματά του, με θέματα κυρίως τον έρωτα και το θείο, έχουν χαρακτηριστεί ως «το ένα καλύτερο από το άλλο» από το Νίκο Αθανασιάδη, ενώ άλλοι άνθρωποι της τέχνης, όπως ο Αργύρης Αραβανόπουλος, ο Βασίλης Αρχοντίδης και ο Κλεάνθης Παλαιολόγος, έχουν εκφραστεί με τα καλύτερα λόγια για την πένα του Περικλή Μαυρογιάννη. «Ομολογώ πως ήταν μια ξεκούραση η περιπλάνηση στις σελίδες σας», του έλεγε ο Τάκης Χατζηαναγνώστου. «Το λιτό ύφος σας, ο ήρεμος τόνος σας και μαζί το έξω του κόσμου περιβάλλον του μοναστηριού, στάθηκαν για μένα ένα ξανάσασμα…»
Πέρα από τις προσωπικές καταθέσεις του στον τομέα του πνεύματος μέσω του ΦΟΜ, κυκλοφορεί κάθε δεύτερη πανσέληνο, ως διευθυντής και εκδότης, το λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό «Α σελάννα», που σύμφωνα με τον ίδιο «δε φιλοδοξεί να καλύψει τυχόν “κενά” στα Γράμματα και τις Τέχνες του τόπου, αλλά έρχεται σαν ένα “δοξαστικό σταχολόι”, να συντάξει με σεβασμό “τα λυγερόκορμα στάχυα” της Αιολικής Γης».
Πέρα από αυτό, το 1981 ξεκίνησε την έκδοση του λογοτεχνικού και επιστημονικού περιοδικού «Μυτιλήνη», το πέμπτο και τελευταίο τεύχος του οποίου κυκλοφόρησε το 2004. Ο ίδιος ο Περικλής Μαυρογιάννης χαρακτήριζε στον πρόλογο του τεύχους αυτού το περιοδικό (που πιο πολύ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια πλούσια συλλογή λογοτεχνικών και φιλολογικών κειμένων και ιδεών, αλλά και αφιερωμάτων σε εξέχουσες πνευματικές και καλλιτεχνικές προσωπικότητες του τόπου, καθώς και σε θέματα αρχαιολογίας, λαογραφίας και παράδοσης της Λέσβου) ως μια «απόπειρα εξόδου από την πολιτιστική α-μετρία της ελληνικής επαρχίας», μια «ανάγκη προσέγγισης της τοπικής μας κοινωνίας».
Αλλά και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Κώστας Μίσσιος έγραφε για το «Μυτιλήνη» στο βιβλίο του «Ποικίλα φιλολογικά της Μυτιλήνης»: «Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως φροντισμένη, ως προς την εκτυπωτική εμφάνισή της και ως προς τα περιεχόμενά της, έκδοση, που βγήκε με την επιμέλεια του κορυφαίου πολιτιστικού παράγοντα του νησιού Περικλή Μαυρογιάννη και με τη “χορηγία” της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου […].
Πηγή: Εφημερίδα Εμπρός («Ο δημιουργός με τα άνθινα όνειρα»…)
